Nietypowo tym razem, ponieważ książkowo, ale dla dorosłych. Chciałam się podzielić moimi przemyśleniami na temat literatury dotyczącej wychowywania wielojęzycznych dzieci. Co warto mieć w biblioteczce? Co przeczytać o dwujęzyczności? Po co sięgnąć w pierwszej kolejności? - o tym wszystkim poniżej.

Barbara Zurer Pearson "Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Poradnik dla rodziców (i nie tylko)"

Angielski tytuł tej książki brzmi "Raising a Bilingual Child". Na chwilę obecną jest to jedna z nielicznych książek wydanych po polsku w tematyce dwujęzyczności dziecięcej. Jest podstawową pozycją, po którą sięgają polscy rodzice wychowujący w dwujęzyczności.

Czego można się spodziewać po tej książce?

• książka napisana jest prostym językiem, czyta się ją szybko i przyjemnie - stanowi dobre wprowadzenie do tematyki, kierowana jest do rodziców wychowujących w tzw. naturalnej dwujęzyczności, ale jeśli wychowujecie w dwujęzyczności zamierzonej, to również sporo wyniesiecie z tej lektury
• autorka przytacza sporo badań naukowych, punktem wyjścia są korzyści płynące z wielojęzyczności, opisuje mechanizmy rządzące przyswajaniem języka oraz etapy rozwoju mowy
• dwujęzyczność - tu autorka przybliża różnice pomiędzy SLA (Second Language Acquisition) oraz BFLA (Bilingual First Language Acquisiton), mówi o sposobach dochodzenia do dwujęzyczności - sekwencyjnie/równolegle, opisuje sposoby wprowadzania dwujęzyczności: mL@H (Minority Language at Home), OPOL - One Parent One Language oraz inne strategie, przybliża historie kilku rodzin, które praktykują wychowanie wielojęzyczne
• sporo uwagi poświęcone jest zaburzeniom rozwoju mowy oraz mitom związanym z dwujęzycznością w tym kontekście, poza tym Pearson porusza temat dwujęzyczność vs dwukulturowość
• zawartych jest trochę porad praktycznych oraz dość dobrze zorganizowana sekcja odpowiedzi na typowe pytania, które się pojawiają

Uważam, że książka Pearson jest podstawową, którą każdy rodzic powinien przeczytać. Ujmuje temat z szerokiej perspektywy, wspiera się licznymi badaniami naukowymi i pozwala zrozumieć "o co chodzi z tą dwujęzycznością". Jeśli natomiast potrzebujecie poradnika praktyka, to z kolei polecę poniższą książkę Adama Becka.

W tym miejscu kupisz książkę "Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Poradnik dla rodziców (i nie tylko)" [BookDepository] [Amazon] [Ceneo]

Adam Beck "Maximize Your Child's Bilingual Ability: Ideas and inspiration for even greater success and joy raising bilingual kids"

Adam Beck jest autorem bloga "Bilingual Monkeys", ojcem dwójki dzieci, nauczycielem, dziennikarzem i wielkim propagatorem kultywowania dwujęzyczności. Pisząc swoją książkę sięga do swojego wieloletniego doświadczenia we wspieraniu edukacji swoich dzieci, które otoczone są głównie językiem japońskim. Adam jest Amerykaninem, jego żona jest Japonką, a dzieci chodzą do tradycyjnej szkoły japońskiej, co stanowi nie lada wyzwanie przy wychowaniu dwujęzycznym, którego celem (w przypadku Adama) jest pełna biegłość w obu językach.

Po jego książce możecie spodziewać się przede wszystkim wielkiej dawki motywacji do wspierania dzieci w nauce języka mniejszościowego. Adam na wszystkie strony podkreśla jak bardzo jest to istotne i podaje dziesiątki pomysłów jak możemy włączyć dzieci do komunikacji w drugim języku.

"Maximize Your Child's Bilingual Ability" jest po trosze książką motywacyjną i po trosze poradnikiem praktyka. Bardzo zachęcam do sięgnięcia po nią, jeśli już jesteście rodziną wielojęzyczną lub rozważacie dwujęzyczność zamierzoną - jedni i drudzy znajdą tu dużo praktycznych informacji.

Jakie przydatne informacje znajdziecie w książce:

• spis źródeł ekspozycji na język oraz sposoby poszukiwania okazji do korzystania z języka mniejszościowego
• metody budowania "potrzeby" korzystania z języka mniejszościowego
• rola planowania w wychowaniu dwujęzycznym - jaką strategię przyjąć, jak ją modyfikować, kiedy spodziewać się trudności?
• jak być świadomym rodzicem - gdzie szukać informacji o dwujęzyczności? jak budować dobre nawyki językowe w rodzinie? jak dwujęzyczność wpływa na relacje?

Od samego autora wiem, że książka jest w tłumaczeniu na język polski, nie wiadomo jednak kiedy się ukaże.

W tym miejscu kupisz książkę "Maximize Your Child's Bilingual Ability: Ideas and inspiration for even greater success and joy raising bilingual kids" [BookDepository] [Amazon]

Francois Grosjean "Bilingual Life and Reality"

Spośród opisywanych książek, ta jest najbardziej specjalistyczna. Grosjean jest szwajcarskim naukowcem (obecnie emerytowanym), poważanym ekspertem w dziedzinie dwujęzyczności. Przykładowo, Zurer Pearson w swojej książce powołuje się na jego artykuły.

Grosjean sam jest osobą dwujęzyczną, więc wielojęzyczność opisuje zarówno ze swojej perspektywy, jak i perspektywy badacza. Warto sięgnąć po jego książkę, jeśli zderzamy się z typowymi mitami dotyczącymi dwujęzyczności, takimi jak: "dwujęzyczność oznacza znajomość dwóch języków na poziomie native-speakera" czy "dwujęzyczność powoduje opóźniony rozwój mowy".

Grosjean ma "ludzkie" podejście do dwujęzyczności. Wielokrotnie podkreśla, że osoba dwujęzyczna to nie dwie osoby jednojęzyczne w jednym ciele. Mówi również, że bycie dwujęzycznym nie oznacza bycia świetnym tłumaczem. Pisze skąd się wzięły mity o gorszych osiągnięciach szkolnych wśród dzieci dwujęzycznych. Ciekawe jest także zagadnienie trybów w jakich funkcjonować mogą osoby wielojęzyczne (oryg. language mode) - tryb jednojęzyczny (kiedy jeden z języków jest "uśpiony") lub tryb dwujęzyczny (kiedy korzystamy z obu języków i praktykujemy np. code switching).

Jego książka nie jest szybką lekturą, ale z pewnością wniesie dużo wartości w wasze życie. Jej struktura jest rozdzielona na dwa działy - pierwszy dotyczy dwujęzycznych dorosłych, drugi dwujęzycznych dzieci. Grosjean niejednokrotnie odwołuje się do swoich osobistych doświadczeń dziecka i dorosłego, u którego rozwijała się dwujęzyczność sekwencyjna i zmieniała się dominacja językowa.

Komu polecam tę książkę - każdemu, kto zderzył się z różnymi "kwiatkami" dotyczącymi dwujęzyczności. Ta książka skutecznie wyleczy z obaw i zamknie usta krytykom.

W tym miejscu kupisz książkę "Bilingual Life and Reality" [BookDepository] [Amazon]

Colin Baker "A Parents' and Teachers' Guide to Bilingualism"

Książka Bakera doczekała się już czwartego wydania, jest jedną z częściej przytaczanych pozycji bibliograficznych w dziedzinie dwujęzyczności (w rozumieniu tradycyjnym, "natywnym"). Formuła tej książki to pytanie - odpowiedź. Podstawowe działy, na które podzielono strukturę tego przewodnika to:

• zagadnienia związane z funkcjonowaniem rodziny, np. "w jakim języku dziecko powinno oglądać telewizję?, czy używać języka otoczenia w domu? jaki wpływ ma dwujęzyczność dzieci na relację między rodzicami?"
• zagadnienia związane z rozwojem mowy, np. "czemu niektóre dzieci szybciej przyswajają drugi język? czy lepiej uczyć się języków sekwencyjnie czy równolegle? czy droga do dwujęzyczności przebiega inaczej u dziewczynek i chłopców?"
• zagadnienia związane z napotykanymi problemami, np. "czy dzieci mogą mieć problem z identyfikacją kulturową? co zrobić gdy dziecko coraz bardziej skłania się ku językowi większościowemu? co zrobić z mieszaniem języków?"
• zagadnienia związane z piśmiennością i umiejętnością czytania, np. "kiedy dziecko powinno rozpocząć naukę czytania w języku mniejszościowym? jak uczyć czytania w przypadku zupełnie różnych skryptów? czy znajomość dwóch języków może rzutować na zdolność do poprawnego pisania (ortografii)?"
• zagadnienia związane z edukacją, np. "jak żłobek może być wsparciem w dwujęzyczności? czy posyłać dziecko do dwujęzycznej szkoły? czy dziecko poradzi sobie w nowej szkole z nowym językiem?"

Książkę Bakera wyróżnia na tle innych rozbudowany dział poświęcony edukacji formalnej, szkolnej. Polecałabym ją więc tym wszystkim, którzy zastanawiają się jak podejść do wyboru szkoły, nauki czytania i pisania w dwóch językach, a także osobom często zmieniającym kraj zamieszkania. Nauczyciele w szkołach dwujęzycznych również sporo wyniosą z tej książki.

W tym miejscu kupisz książkę "A Parents' and Teachers' Guide to Bilingualism" [BookDepository] [Amazon]

Metoda Montessori i dwujęzyczność

Jakiś czas temu zaczęłam się głowić "co by Maria Montessori powiedziała na temat dwujęzyczności, w szczególności na temat dwujęzyczności zamierzonej?". Po zachęcającej rozmowie z Paulem Epsteinem oraz Michaelem Dorerem, który utwierdził mnie, że dwujęzyczność zamierzona ma rację bytu, zaczęłam szukać w literaturze.

Susan Mayclin Stephenson "The Joyful Child: Montessori, Global Wisdom for Birth to Three"

Na tej książce się zawiodłam - co prawda wiele rzeczy z zakresu pedagogiki Montessori opisuje bardzo rzeczowo, ale niestety w kwestii dwujęzyczności nie można na niej polegać. Z jednej strony autorka pozytywnie wypowiada się o dwujęzyczności (w tym zamierzonej!), podreśla by wykorzystywać okres szczególnej wrażliwości na język, ale przytacza stwierdzenia, które sugerują, że metoda One Parent One Language jest jedyną gwarancją sukcesu.

Stoi to w opozycji do badań, którymi podpiera się Francois Grosjean w swojej książce, twierdząc, że strategia Minority Language at Home przynosi o 20% lepsze efekty. Biorąc pod uwagę, że Stephenson nie jest ekspertem w dziedzinie dwujęzyczności, wolę zaufać duetowi Grosjean oraz De Houwer (to jej badania przytacza F.G.).

W tym miejscu kupisz książkę "The Joyful Child: Montessori, Global Wisdom for Birth to Three" [BookDepository] [Amazon]

Simone Davies "The Montessori Toddler: A Parent's Guide to Raising a Curious and Responsible Human Being"

Książka Davies przybliża rodzicom dzieci w wieku około 1-2 lata jak opiekować się dzieckiem w duchu Montessori - jakie aktywności proponować, jak zorganizować plan dnia, jak przygotować otoczenie, by było dostępne dla malucha. Dwujęzyczność jest tu wspomniana dosłownie w jednym akapicie, gdzie Davies wypowiada się o niej przychylnie. Autorka odsyła do książki Colina Baker'a, którą opisuję w tym przeglądzie.

Nie tak dawno książka Davies została przetłumaczona na język polski.

W tym miejscu kupisz książkę "The Montessori Toddler: A Parent's Guide to Raising a Curious and Responsible Human Being" [BookDepository] [Amazon]

oraz wersja polska:

"Montessori w twoim domu" [Ceneo]

Podsumowanie

Z pewnością niniejsza lista nie wyczerpuje zbioru dobrych książek o dwujęzyczności. Jest to jednak solidna baza, ujmująca zagadnienie z wielu stron i dająca dobre pojęcie jak należy postępować, by osiągać sukcesy na polu kultywowania dwujęzyczności.

Myślę, że w przyszłości powrócę do tematu, chociażby, żeby wspomnieć o takich autorach jak Saunders czy Christine Jernigan - myślę, że będzie to szczególnie ciekawe, ponieważ oboje pisali o dwujęzyczności intencjonalnej.

Książki, które polecam, rekomenduję Wam z całego serca. Jeśli zechcesz dokonać zakupu przez któryś z linków przeze mnie zamieszczonych, dostanę z tego tytułu małą prowizję. Nie ma to wpływu na cenę książki, a będzie to formą wyrażnia wdzięczności za moją pracę.

Podoba Ci się to co robię? Chcesz być na bieżąco? Jeśli zainteresował Cię ten artykuł, to zapraszam do polubienia mojej strony na Facebooku